Το 1971 έγινε η αποστολή του πρώτου e-mail. Περισσότερα από 40 χρόνια αργότερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο διαδίκτυο (social media) έχουν κυριαρχήσει στην καθημερινότητά μας. Μέσα, όπως το Facebook και το Twitter, χρησιμοποιούνται πλέον από 1 στους 4 ανθρώπους παγκοσμίως. Σε πρώτη ανάγνωση μοιάζουν ακίνδυνα και μάλλον ευνοϊκά για τις ανάγκες της σύγχρονης επικοινωνίας. Αλλά μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα social media επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία και ευεξία.

Τα τελευταία χρόνια διάφορες έρευνες σχετικά με τον ρόλο των social media στην υγεία του χρήστη είδαν το φως της δημοσιότητας. Για παράδειγμα έρευνα του 2012 από το πανεπιστήμιο του Salford έδειξε ότι η χρήση του Facebook αυξάνει το άγχος και το αίσθημα της ανικανότητας. Άλλη, πιο πρόσφατη έρευνα, από το πανεπιστήμιο του Michigan έδειξε ότι η χρήση του Facebook μας προκαλεί αισθήματα θλίψης. Κατά πόσον αυτές οι έρευνες μπορεί να θεωρηθούν “υπερβολικές”;

Εντυπωσιακή εξάπλωση

Το Facebook είναι το μεγαλύτερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης αυτήν τη στιγμή με περισσότερους από 1,2 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες κάθε μήνα παγκοσμίως. Σύμφωνα με το medicalnewstoday.com στατιστικώς περίπου το 42% των ενήλικων χρηστών στο διαδίκτυο είναι ενεργά μέλη ενός ή περισσότερων ιστοσελίδων social media. Η πλειοψηφία τους είναι κάτω των 30 ετών, αλλά υπάρχει σαφής τάση αύξησης και στα άτομα 65 και άνω. Η συμμετοχή τους στα social media αυξήθηκε από το 35% το 2012 στο 45% το 2013. Τέλος, κατά μέσο όρο κάθε ενήλικας ξοδεύει 7,6 ώρες κάθε μήνα στα social media με την πλειοψηφία να το κάνει μέσω των κινητών τους τηλεφώνων (smartphones).

Εξάρτηση

Και οι ενδείξεις εξάρτησης συνεχίζονται: κατά μέσο όρο το 63% των Αμερικανών χρηστών των social media συνδέονται καθημερινά σε αυτά ενώ το 40% αυτών το κάνουν πολλές φορές μέσα στην ημέρα.

Σύμφωνα με την δρ. Shannon M. Rauch του πανεπιστημίου Benedictrine  στην πόλη Mesa τηw Αριζόνα ένας από τους βασικότερους λόγους που χρησιμοποιούμε τα social media είναι για να αποσπαστούμε από την ρουτίνα της καθημερινότητας και να ξεφύγουμε από την βαρεμάρα: “Εκείνοι που ποστάρουν συνεχώς ενημερώσεις (στο facebook) αναζητούν την επιβεβαίωση και την παρέα στα υποστηρικτικά σχόλια των 'φίλων' τους. Και φυσικά γνωρίζουμε ότι συμπεριφορές που ενισχύονται/επιβεβαιώνονται θα επαναλαμβάνονται, οπότε τους είναι ολοένα δυσκολότερο να αποκοπούν από αυτό”, υποστηρίζει χαρακτηριστικά.

Πρόσφατα άλλωστε, είδαμε και την κλίμακα εθισμού στο Facebook που αναπτύχθηκε από την Σχολή Ψυχολογίας του πανεπιστημίου του Bergen (Berge Facebook Addiction Scale – BFAS). Πρόκειται για μία προσπάθεια να μετρηθεί επιστημονικά η χρήση των social media στην σύγχρονη εποχή.

Στην έρευνα που έγινε το 2012 από το πανεπιστήμιο Freie Universität στην Γερμανία για λογαριασμό του οργανισμού “Anxiety UK”, αποδείχτηκε ότι χρήστες του Facebook που λάμβαναν θετικά σχόλια στην ιστοσελίδα παρουσίαζαν μεγαλύτερη δραστηριότητα στον επικλινή πυρήνα του εγκεφάλου - μια περιοχή που σχετίζεται με το συνδυασμό δράσης-επιβράβευσης στον εγκέφαλο.

Οι αρνητικές επιπτώσεις

Στο πλαίσιο της ίδιας έρευνας, δημοσκόπηση έδειξε ότι το 53% των χρηστών παραδέχτηκε ότι  τα social media έχουν αλλάξει την συμπεριφορά τους, ενώ το 51% προσδιόρισε αυτή την αλλαγή ως “αρνητική”. Οι ίδιοι σχολίασαν ότι η αυτοπεποίθησή τους έναντι των “φίλων” τους στα μέσα αυτά έχει πέσει σε μεγάλο βαθμό.

Επίσης η έρευνα έδειξε ότι το 66% των συμμετεχόντων είχε προβλήματα χαλάρωσης και ύπνου μετά από την χρήση social media, ενώ το 55% παραδέχτηκε ότι νιώθει “άβολα και αγχωτικά” όταν για κάποιον λόγο δεν μπορεί να συνδεθεί σε αυτά.

Τέλος, έρευνα του οργανισμού “Enough Is Enough”, του οποίου σκοπός είναι να κάνει το διαδίκτυο ασφαλέστερο για τα παιδιά και οικογένειες, έδειξε ότι το 95% των εφήβων που χρησιμοποιούν τα social media έχουν γίνει μάρτυρες κάποιας μορφής εκφοβισμού ή/και εκβιασμού και το 33% έχουν πέσει οι ίδιοι θύματα αυτού.

Μπορούν τα social media να βελτιώσουν την ψυχική μας υγεία και ευεξία;

Σύμφωνα με το onmed, πέρυσι, ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Missouri διαπίστωσαν ότι η χρήση του Facebook ίσως να είναι ένας δείκτης της ψυχολογικής υγείας ενός ατόμου. Η ομάδα διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που μοιράζονται λιγότερες φωτογραφίες στην ιστοσελίδα, ήταν λιγότερο κοινωνικοί, διατηρούσαν  μεγαλύτερο “προφίλ” και είχαν λιγότερους “φίλους” στο Facebook, ενώ παρουσίαζαν μειωμένη ικανότητα να διασκεδάσουν/χαρούν από δραστηριότητες οι οποίες είναι κατά κανόνα ευχάριστες, όπως η συνομιλία με φίλους.

Άλλη έρευνα από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια San Diego (UCSD), έδειξε ότι η χρήση των social media μπορεί να “μεταδόσει” αισθήματα ευτυχία/χαράς σε ένα ευρύτερο κοινό. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν  ότι οι θετικές/χαρούμενες ανανεώσεις στο Facebook, ενθαρρύνουν άλλους χρήστες να κάνουν το ίδιο.